jermias

Hoe kwamen de Molukkers in 1951 naar Nederland?

In 1951 waren er verschillende overtochten met 3.578 KNIL-militairen en 574 niet-militairen en hun gezinnen naar Nederland. Het grootste gedeelte van deze groep maakte onderdeel uit van een overbodig koloniaal leger. Door de overdracht van het gebied aan de Republik Indonesia en het uitroepen van een eigen staat - de Republik Maluku Selatan - werd het voor Nederland steeds moeilijker om de Molukkers terug naar huis te sturen. Het plan was om deze groep van 12.500 mensen daarom tijdelijk naar Nederland te sturen. In sommige gevallen zelfs onder druk van een dienstbevel. Aangekomen in Nederland volgde militair ontslag en opvang onder vaak erbarmelijke omstandigheden, zoals in voormalig concentratiekampen. Tijdelijk bleek achteraf permanent.

Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de rol van Molukkers

Veel Molukkers vechten tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (hierna: KNIL), het koloniale leger van Nederland. Nadat Japan zich overgeeft tijdens de Tweede Wereldoorlog wil Nederland de macht in Nederlands-Indië zo snel herstellen. Maar dat gaat moeizaam. Veel jongerenbewegingen willen juist vrijheid en van de Nederlanders af. Nederland maakt in die strijd om de macht te herstellen gebruik van een koloniaal leger, waaronder veel Molukse soldaten.

Nederland was lange tijd de baas in voormalig Nederlands-Indië. Om de rust en orde te handhaven maakte Nederland gebruik van goedkope en lokale militairen. Deze militairen werden vaak aangestuurd door officieren uit Europa. Zij dienden samen in het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, het KNIL. Molukkers hadden een essentiële rol in het KNIL. Geworven als loyale soldaten, waren ze decennialang onmisbaar voor het koloniale leger van Nederland. De Molukkers steunden Nederland niet zomaar. Verschillende campagnes hebben daarvoor gezorgd. Lees er meer over in dit artikel.

Verenigde Staten van Indonesië

Nederland verliest uiteindelijk die onafhankelijkheidsstrijd en maakt afspraken om zich terug te trekken uit de voormalige kolonie. Het koloniale leger wordt daardoor ook overbodig. De Verenigde Staten van Indonesië (Republik Indonesia Serikat) wordt op 27 december 1949 opgericht als rechtsopvolger van Nederlands-Indië, een soort unie vergelijkbaar met het Verenigd Koninkrijk. Deze unie was van korte duur, omdat de Republiek Indonesië - een onderdeel van die unie) de andere gebieden bezet en er een eenheidstaat van maakt.

De aankomst

Hoe de Molukkers naar Nederland kwamen en bleven. Het is 70 jaar geleden dat duizenden Molukkers per schip aankwamen in Nederland. De Molukkers dachten dat ze hooguit een paar maanden zouden blijven om daarna terug te keren naar een eigen onafhankelijke staat op de Molukken. Dat liep helemaal anders.

We danken hoogleraar Molukse geschiedenis Fridus Steijlen en directeur van het Moluks Historisch Museum Henry Timisela voor hun medewerking aan het script.

Soevereiniteitsoverdracht en de oprichting van de RMS

De Molukse KNIL-militairen, marinemannen en militaire politiemannen vochten tijdens en na de Tweede Wereldoorlog mee met de Nederlanders om het gezag van Nederland te herstellen in de Nederlandse kolonie. Dit ging niet helemaal volgens het plan van Nederland. Nederland verloor de oorlog om de kolonie. Op 27 december 1949 gaf Nederland het gezag over voormalig Nederlands-Indië over aan Indonesië. Dat was inmiddels een federale staat. Als reactie op de federale staat Indonesië werd een aantal maanden later op Ambon de Republik Maluku Selatan opgericht. Meer daarover lees je in onze longread over de Republik Maluku Selatan

Wat gebeurde er na de opheffing van het KNIL met de Molukkers?

Zonder kolonie heb je niets aan een koloniaal leger. Sterker nog: het koloniale leger van Nederland moest opgeheven worden. Dat gebeurde in juli 1950. Maar liefst 62.000 KNIL-soldaten, waaronder Molukkers, stonden voor een moeilijke keuze: terug naar huis of opname in het Indonesische leger. Maar terug naar de Molukken was geen optie, omdat Indonesië dat niet toestond vanwege de nieuw opgerichte Republik Maluku Selatan. Sommige Molukse militairen konden geen keuze maken. In oktober 1950 had een aanzienlijk aantal Molukse soldaten nog geen beslissing genomen. Een Molukse officier startte daarom een rechtszaak.